व्यसनाचा वेग

 

चीन देशातला व्यंगचित्रकार हुवा जुन्वु याच्या संग्रहातून निवडलेले हे व्यंगचित्र.

व्यसनी-त्यातही घुम्रपान करणारी माणसं ही कोणत्याही देशातली असोत,कोणत्याही भाषेतली;त्यांचं वागणं इथून तिथून सारखंच. त्यातही व्यसन सोडण्याचा निश्चय करणारे वीर तर अगदी सख्ख्या भावासारखे असतात,हे या व्यंगचित्रावरून पटतं.

पहिल्या चित्रात पेटवलेला चिरूट घेऊन तो वीर विचार करीत आहे-छे ! सोडून दिली पाहिजे ही ! मग दुसर्‍या चित्रात त्याच आवेशाने खिडकीतून त्याने चिरूट फेकलेसुध्दा ! पण गंमत पहा, घुम्रपान सोडल्याचा पश्चात्ताप त्याला घुम्रपान सोडल्या क्षणीच झाला;पळत पळत तो खाली आला,आणि वरच्या मजल्यावरून फेकलेला चिरूट खाली पडण्याआधीच त्याने वरच्यावर झेलला की !

आपल्याकडेसुध्दा एखादे व्यसन सोडताना,ते दुसर्‍या  हाताने गच्च धरून ठेवणारी माणसं पुष्कळ आहेत की !

निरीक्षणाची खबरदारी !

पक्षी निरीक्षण. एक आगळा वेगळा छंद. अगदी नाजूक-हळूवार वागणं असावं लागतं त्याच्यासाठी. कारण थोडीसुध्दा हालचाल झाली तर ‘हातचा’ पक्षी क्षणात भुर्रकन उडून जाईल ही भीती. डॉ.सलिम अली,मारूती चितमपल्ली हे सुप्रसिध्द पक्षीनिरीक्षक आहेत हे आपल्याला माहित आहेच.
जमीनीवर तासनतास उभं राहून आकाशातल्या पक्षांकडे पहात रहाणारे पक्षी निरीक्षक आपण पाहिलेले आहेत.पण आपण आकाशातून अशा पक्षीनिरीक्षकाकडे कधी पाहिलं आहे का? प्रस्तूत चित्र आपल्याला पक्षीनिरीक्षकाचंच निरीक्षण करायला लावणारं आहे.
हा थवा बाहेरच्या देशातून आपल्याकडे येत आहे.हवापालट करण्यासाठी. दरवर्षी स्थलांतर करणारे पक्षी आपल्याला माहित आहेत. आता या चित्रातला तो नायक पक्षी पहा.इतर पक्ष्यांपेक्षा सिनियर आहे. चार पावसाळॆ ( की उन्हाळॆ ?) जास्त पाहिलेला. यापूर्वी पण तो इथे आला होता;म्हणून तर आपल्या देशातले जागतिक किर्तीचे पक्षी अभ्यासक डॉ.सलीम अलींची त्याला माहिती आहे.
( हे व्यंगचित्र डॉ.सलीम अली हयात असताना, इलस्ट्रेटेड विकली मध्ये प्रसिध्द झाले होते.) आता नवीन देशात येणार्‍या पक्ष्यांना हा नायक पक्षी ‘गाईड’करीत आहे. आणि हवापाण्याच्या माहितीपेक्षा नेमकं आपल्याशी संबधीत व्यक्तीची माहिती देणं त्याला जरूरीचं वाटत आहे.आणि म्हणून तर तो आपल्या सहकार्‍यांना  माहिती वजा अशा प्रकारची सूचना देतो आहे ! आता त्या अनाम चित्रकाराचं कसब पहा : चित्रात त्या लहान झोपड्या झुडपांवरून हे पक्षी अतिशय उंचीवरून उडत आहेत हे स्पष्ट होतं.आणि त्याच बरोब्र हे पक्षी चिमण्या कावळ्यांसारखे नसून स्थलांतर करणारे परदेशी पक्षी आहेत हे पण स्पष्ट होतं, नाही का…
आणखी एक गोष्ट पण स्पष्ट केलीय त्या व्यंगचित्रकाराने. डॉ.सलीम अलींना पक्ष्यांबद्द्ल जेवढे कुतुहल,जेवढं प्रेम होतं, तितकच कुतुहल तितकंच प्रेम या पक्ष्यांनासुध्दा डॉ.अलींबद्दल आहे !

Please visit another blog :http://jaanibemanzil.wordpress.com/

पदर !

बायकोवर वस्सकन ओरडणं ही काही फक्त मराठी माणसाची मक्तेदारी नाही. कोणत्याही भाषेतला, देशातला नवरा आपल्या बायकोवर डाफरणाराच असतो;अन त्यातही, तिला बाहेर कसं वागायचं हे कळतच नाही, म्हणणाऱ्यांची टक्केवारी शंभरच असावी. पण गंमत काय होते, आपल्याला तेवढं काही कळत नाही,म्हणून बायको करायला जाते काही अधिक; आणि नवऱ्यांला नेमकं तेच आक्षेपार्ह वाटतं !
निर्जन अशा रस्त्यावर गाडी बिघडून बसलीय. अशा वेळी जाणाऱ्यां-येणाऱ्यां गाडीवाल्यांकडून निराधार पुरूषापेक्षा निराधार स्त्रीला चटकन मदत मिळते अशी या शहाण्या नवऱ्यांची अटकळ.तो झुडुपामागे लपला आहे,तिक़डून गाडी येते आहे अन बायकोला पुढे करून तो ’रिक्वेस्ट’ करायला सांगतो आहे. थोडं ’दीनवाणं’दिसायचा प्रयत्न कर अशीही त्याने सुचना दिलीय बायकोला. प्रसंग बाका आहे. हातची गाडी निसटू नये म्हणून ही बाई इथे रस्त्यावर ’पदर’ पसरून बसली आहे..
-अन तिचा ’तसा’ उत्साह पाहून या मध्यमवर्गीय नवऱ्यांचं पित्त खवळतं – साधं हेल्पलेस कसं दिसता येईल ते पहा; तुला काही ऑस्कर मिळवायचं नाही !
पेंच असा आहे,की इतरांसमोर बायकोनं (आपल्या बायकोनं !) असं पदर पसरणं कोणत्याही नवऱ्यांला आवडत नाही,अन इथे तर त्याचीच गरज पडली आहे !
[ दै.लोकसत्ता (हास्यरंग) दि.2 जाने 2011 ]
Please visit :http://jaanibemanzil.wordpress.com/

doctor

स्टेथास्कोप छातीला लावून पेशंटच्या छातीचे ठोके ऎकणं आणि त्याच्या आजाराचं निदान करणं ही डॉक्टरची प्रॅक्टीस.पण इथे एक अपघात झाला आहे. फ्रेंच व्यंगचित्रकार मोजरचा हा डॉक्टर आही किरकोळ प्रकृतीचा;अन आज त्याचे नशीब असे,की त्याच्यासमोर बसलेला पेशंट मात्र बलदंड प्रकृतीचा! त्याची छाती पहा केवढी दणकट आहे.मग अशा छातीचे ठोकेपण भक्कमच राहणार की- डॉक्टरांची कानठाळी बसविण्याइतके भक्कम ! ठोक्या-ठोक्याला डॉक्टरचे डोके मागे पुढे होते आहे!
पण पश्न पडतो की, या पहिलवानाला झाले आहे तरी काय? बहुतेक ‘नाजुक’प्रकरणामुळे त्याची छाती धडधडत असावी( म्हणजे ठोके आणखी जलद व मोठे ! )

पोट्टे !

 

ए बी सी डी शिकायची असेल तर त्यासाठी अक्षरांचे ठोकळॆ फारच उपयोगाचे असतात. त्यामुळे मुलांना अक्षरांचे वळण समजते,अक्षरांची स्पष्ट ओळख होत,आणि पुढची पायरी म्हणजे, शब्दांची रचना समजते.
मात्र या सगळ्या उपयोगांचा ‘साईड इफेक्ट’असा,की शब्दांचा वापर नको तेव्हा कळतो. इतकंच काय अक्षरांच्या ठोकळ्यांचा उपयोग कसा करायचा हे पण ती पोरं आपोआप ( स्वत:होवून !) शिकून घेतात.
इथे पहा,पहिल्या चित्रातल्या मुलांनी शब्दांचा वापर कसा केला आहे.शिवाय त्यांच्या चेहर्याकवरचे भाव त्या व्यंगचित्रकाराने काय जोरदार काढले आहेत (दुसर्‍याे चित्रात पाळण्यात ‘कोंडलेल्या’मुलाने त्याच्या पालकांना ‘पलायना’च्या शब्दाची रचना शिकविली आहे.

Please visit another blog : http://jaanibemanzil.wordpress.com/

ताप आणि संताप !

पुष्कळदा डॉक्टरकडे जाऊन आपण ट्रीटमेंट घेऊन येतो,त्यावेळेस आपला ताप तर उतरला असतो पण जबर फी दिल्याचा मनस्ताप वाढलेला असतो ! पेशंटची हवालदिल अवस्था आणि डॉक्टरची फी वसूली याचं ‘स्पार्किंग’ नेहमीच होत असतं. कधी पेशंट ‘हाता’ बाहेर गेल्यावर डॉक्टरला हात चोळण्याचा प्रसंग नक्कीच येत असणार ! ‘स्पॅन’ मासिकातून निवडलेल्या या व्यंगचित्रातला डॉक्टर तसा हात चोळणार्‍यांपैकी नाही. पेशंटच्या शरीरातून जाणार्‍या आत्म्याला तो विल देत आहे… आणि पेशंटच्या आत्म्याच्या चेहर्‍यावर चक्क हसू आहे- फीस बुडविल्याचं !

please visit the blog : http://jaanibemanzil.wordpress.com/



दूर गेलेली व्यंगचित्रं…

एखाद्या राष्ट्राचे विघटन जेव्हा होते, तेव्हा फायद्यापेक्षा नुकसानीच्या बाबीच जाणवत रहातात. विघटनामुळे होणारी सांस्कृतिक हानी हीसुध्दा मह्त्त्वाची बाब असते.
रशियाचे विघटन झाले आणि आपल्या सारख्या सर्वसामान्य माणसांची मोठी गैरसोय झाली, ती म्हणजे ‘सोवियत युनियन’ आणि ‘स्पुटनिक’ही मासिकं बंद पडली! तीन वर्षांची वर्गणी मागणारा, कॅलेंडर मोफत देणारा तो एजंट आता येणार नाही,याचं दु:ख त्यावेळी झालं होतं. आपल्याकडे ज्या प्रतीचा कागद त्या वेळी होता,त्यापेक्षा कितीतरी पटीने चांगल्या प्रतीचा कागद,फोटोग्राफ्स असलेली ही नियतकालीके म्हणजे एक महत्त्वाचा ठेवा होता.कित्येक पुस्तकं,वह्यांना या मासिकांची कव्हर्स रहायची. (सहित्यापेक्षा तोच उपयोग महत्त्वाचा वाटायचा !) ‘स्पुटनिक’ डायजेस्ट तर,छपाईच्या दृष्टीने ‘रिडर्स डायजेस्ट’ पेक्षा चांगले होते.
‘सोवियत युनियन’ मध्ये शेवटचे पृष्ट असायचे व्यंगचित्रांचे. (हिंदी अंकातलं,त्याचं ते शिर्षक ‘तरूण व्यंगचित्रकार मंडली’-गमतीदार वाटायचं.)त्याचप्रमाणॆ ‘स्पुटनिक’मधल्या सदराचं नाव ‘इन लायटर व्हेन’ असं असायचं आणि त्यातली बहुतेक व्यंगचित्रं ही शब्दरहीत असायची,त्यामुळे या व्यंगचित्रांच्या आस्वादासाठी काही अडचण यायची नाही.मात्र त्या व्यंगचित्रकारांची नावं वाचताना जिभेचा चांगलाच व्यायाम व्हायचा ! हसविणारी चित्रे आणि नाव अन स्वाक्षरी मात्र अगम्य हे पाहून असं वाटायचं की तो अनोळखी कलावंत पलिकडच्या खोलीत बसलेला आहे.
या चित्रांतल्या कल्पना साध्या पण मजेदार आहेत. पात्रांचे वैशिष्ट्यपूर्ण पोशाख आणि चित्रकाराची रेखाटनाची लकब यातसुध्दा वेगळेपणा जाणवतो.
…आणि असंही जाणवतं,की या चित्रांतल्या कल्पना प्रवाही नाहीत. एखादी विसंगती गोठवून ठेवलेली आहे.
रशियाच्या विघटनामुळे अशा शब्दरहीत व्यंगचित्रांचा प्रवाह आता खंडीत झाला आहे याची चुटपुट वाटत रहाते. व्यंगचित्रांचे ते परकीय मित्र आता दूर गेलेले आहेत.

please visit the blog : http://jaanibemanzil.wordpress.com/

औषध ?

Laughter is the best medicine असं म्ह्टल्या जातं ते आपल्याला माहित असतं. दु:खावर उत्तम उपाय हसण्याचा असतो, ते कोणत्याही दु:खावर-समस्येवर उपचार करून त्याचं निवारण करतं,हे आपल्याला माहित असतं.
अन आपल्याला हा पण अनुभव असतो,की औषध हे सहसा कडवट असतं. लहानपणी औषध घेताना आपण कसे करायचो- कपात ते औषध,बाजूला पेला भरून पाणी,आणि एका हातात एवढी मोठी साखर तैय्यार ! अन मग तो औषध घेण्याचा अवघड सोह्ळा आटोपायचा. अजार निघून जाईल तेव्हा जाईल पण त्या औषधाची कडू चव मात्र दिर्घ काळ तोंडात रहायची.
कॅनडा इथे भरल्या जाणार्‍या आंतरराष्ट्रीय व्यंगचित्र प्रदशातलं हे व्यंगचित्र पहाताना हसण्याच्या या औषधाची-त्याच्या अंतर्गत असलेली-कडवट चव जाणवते…हसण्याची किंमत आपल्याला समजते.
हसायला पाहिजे,हसत रहा अस फलक घेवून निघालेला हा मोर्चा. प्रत्येकाच्या हातात जोरदार हसण्याचा चेहरा आहे.. अन प्रत्येकाच्या चेहर्‍यावर  तणावाचे जोरदार आवेश आहेत-हसू नाही.
सज्जनपणा चांगला असतो,तो जरूर करावा-पण दुसर्‍याने; त्याग चांगला असतो,तो जरूर करावा-पन दुसर्‍याने,अशी आपली वागणूक वाढत वाढत जाते आणि मग,
‘हसणं चांगलं असतं? मग हसा की तुम्ही!’ अशी उध्दट भाषा आपली होते.
पुष्कळ वेळा असंही होतं,की आपलं सांगणं अन आपलं वागणं यात तफावत असते.
हसण्याच्या सवयीच्या बाबतीत अशी तफावत मोठी दुर्देवाची असते.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

पेण्टिग आणि व्यंगचित्र

                                  दिवाळी अंक हातात पडला,की बसमधून उतरल्यावर स्टॅंडवर रेंगाळावं,तेवढं अन तसंच त्या अंकाच्या मुखपृष्टाच्या बाबतीत होतं. थोडा वेळ मुखपृष्ट पहाणं थोडं रेंगाळणं-या माध्यमाची पुरेशी ओळख नसल्याची भावना ठेवून ते मुखपृष्ट आवडणं-न-आवडणं असं होतं. मग एकदा का अंकातल्या साहित्याच्या गावात हिंडू फिरू लागलो,की मुखपृष्टाचा विसरच् पडतो.
मात्र कधी एखाद्या दिवाळी अंकाचं मुखपृष्ठ आपलं लक्ष असं वेधून घेतं,की आपण दिवाळी अंकाच्या दाराशीच थांबून जातो.चित्राकडे पहात रहावं वाटत असतं,पहात रहातो.
या वर्षीच्या ‘पद्मगंधा’दिवाळी अंकाच्या मुखपृष्ठाने असंच लक्ष वेधून घेतलं. जंगलातून फिरताना अचानक समोर समोर हवेली दिसावी अन आपण थबकुन जावं,तसं या पेण्टिगमधली इमारत पाहून आपलं होतं. भक्कम च्रिरेबंदी इमारत- एकेकाळी आपलं ऎश्वर्य मिरविणारी आणि आज तिला वेढलेलं आहे अनिर्बंध झाडांझुडपांनी, शेवाळांनी. भक्कम भिंतीतून ठिकठिकानी दिसणारी झाडांची मुळं- झाडाझुडपांनी अगदी अंतर्बाह्य ग्रासून टाकलेल्या घेरून टाकलेल्या त्या वैभवी इमारतीची हतबलता आपल्याला जाणवत रहाते आणि त्या इमारतीच्या कमानदार सौष्टवाची कल्पना करीत आपण थबकून जातो. एखादं उमदं जनावर झाडा-वेलींच्या जाळीत अडकून पडावं तसं वाटत रहातं. इमारतीची चिरेबंदी प्रकृती,भक्कम कमानी,प्रशस्त खिडक्यांची ती तावदानं हे सगळं अधिकाधिक तीव्रतेनं का जाणवत रहातं- कारण त्या सगळ्याना सावकाशपणॆ घेरून टाकणारा,गिळंकृत करणारा तो निसर्ग. पावसाचे दिवस आहेत,सगळी सृष्टी हिरव्यागार रंगाने न्हावून निघाली आहे. पण सृष्टीचे तेच सौंदर्य-तीच उधळण इथे मात्र शेवाळासारखी वाटते आहे…विषण्ण,गाढ असं स्वरूप आलेलं आहे या इमारतीच्या ऎश्वर्याला. निसर्गाच्या विपुलतेच्या बहराने.मालकाशिवाय, वारसाशिवाय इमारतीची झालेली ही अवस्था…
आणि मग हे चित्र मनात व्यापून रहातं ते केवळ एकाच भावनेने- एकेकाळच्या ऎश्वर्याला आता घेरून रहाणारी ती झाडी,ते शेवाळ… विपुलतेने जीवनाला आलेली मरगळ आणि तो सुन्नपणा.
हा सुन्नपणा मनात भरून राहिला. ओळखीचा वाटू लागला. कुठला बरं हा सुन्नपणा,ही गाढ अवस्था…. आणि लक्षात आलं, की सभोवताली आपल्या कॉलनीत उंची इमारतीत ऎश्वर्यात रहाणारी वृध्द पती-पत्नी असाच सुन्नपणात, अशाच गाढ अवस्थेत आपलं पडीत झालेलं जीवन सांभाळत वावरत आहेत की. पैशाला काही कमी नाही,उलट वाढत जाणारी ती श्रीमंती,भक्कम घरं सगळी मुबलकता आणि दूर देशी जावून रहाणार्‍या आपल्या मुलां शिवाय वाट्याला आलेली भग्नता.विषण्णता. या चित्रातून मनात जी विषण्णता पाझरली,ती आता वृत्तीत पसरली,मनात भरून राहिली. आयुष्याच्या उत्तरार्धातला प्रत्येक माणूस आता या इमारतीसारखा वाटू लागला आहे. मलासुध्दा इमारतीत माझंच रूप दिसू लागलं आहे.
माझ्या वडिलांची जी पिढी होती, ती निघून जाताना भरल्या घरातून निघून गेली.मुलाच्या मांडीवर डोकं ठेवून निवांत झाली. शोकाच्या हलकल्लोळाला मागे टाकून दूर गेली.
आमच्या पिढीला मात्र रिकाम्या घरातून जावं लागणार.आमच्या पिढीचं कर्तृत्त्व स्वत:चं घर-बंगला बांधण्यात होतं. वडिलांची पिढी आर्थिक ओढग्रस्तीतून फक्त स्थीर झालेली होती;घर बांधण्याइतकी समृध्द नव्हती. आणि आजच्या मुलांची नवीन पिढी- त्यांना घर घेणं,फ्लॅट घेणं-विकून टाकणं हा त्याच्यासाठी फक्त व्यवहार आहे-ट्रॅंजेक्शन आहे.
आमच्या पिढीला मात्र सोसायटीत प्लॉट घेणं,घर बांधणं,कम्पाउंड,मोठं गेट,वरची खोली हे सगळं रूबाबाचं, अभिमानाचं कर्तृत्त्वाचं प्रकरण होतं.
आज साठीकडे झुकलेल्या स्थितीत गेट ढकलायला वेळ लागतो आहे.वरच्या खोल्यांत कित्येक दिवसांत जाणं नाही, खोल्यांतली वाढत जाणारी साचत जाणारी धूळ;या धुळीचा सामना करता करता शरण जावं लागत आहे,धूळ घेरत आहे,ओशटपणा,सुस्तपणा भरून राहिला आहे. एवढ्या मोठ्या घराला दिवसातून तीन वेळा कुलूप लावून ते बाहेर जाणं-येणं…गाढ झोपलेलं माणूस जसं वाटतं,तसं हे जगणं वाटत आहे. फक्त श्वासांच्या हालचाली, बाकी निश्चेष्ट,निरर्थक, मूढ असं… एखाद्या अजगराने धरलेला प्राणी सावकाश गिळंकृत करीत जावा, तो प्राणीसुध्दा भयाने अर्धमेला झालेला असावा तशी ही घटना.
ही अशीच मन:स्थिती,अशाच स्थितीची आठवण करून देणारं दोन वर्षांपूर्वीचं एक चित्र होतं-व्यंगचित्र,तेही होतं दिवाळी अंकाचं मुखपृष्ठ. दिवाळी अंक होता ‘ललित’चा,वर्ष 2007 चा. ‘पद्मगंधा’चं पेण्टिग आहे, रविमुकुल या निष्णात चित्रकाराचे तर ‘ललित’च्या मुखपृष्ठाचं व्यंगचित्र आहे ज्येष्ठ व्यंगचित्रकार वसंत सरवटे यांचं.
टिव्ही पहाता पहाताच गाढ झोपून गेलेली हे साठीचे पती पत्नी पाहून गंमत वाटून जाते. टीव्ही चालू आहे   ( कारण ते सोफ्यावर टीव्हीसमोरच बसून झोपलेले आहेत.) आणि त्यांचं ते गाढ झोपून जाणं आपल्याला जसजसं जाणवतं,तसतसं हसूही येवून जातं. नंतर आपली नजर जशी अवती भोवती फिरत रहाते, रेंगाळत रहाते, तसं आपली ती गंमत बाजूला होते आणि आपण अस्वस्थ होत जातो. कारण का? कारण भिंतीवरचे ते हसर्‍या चेहर्‍यांचे फोटो. यांच्या मुलामुलींचे. शोकेसवरचे ती चषकं, त्या वस्तू… ताबडतोब लक्षात येतं, की मुलं अमेरिकेत आहेत. पैसे भरपूर पाठवीत आहेत. श्रीमंती आहे. आणि त्याचसोबत हे एकलेपण आहे. एकलेपण… त्याच एकलेपणात मन रमविण्याची ती धडपड पण अपरिहार्य अशी एकलेपणाची भावना आणि त्या भावनेने गिळून टाकलेलं दोघांचं आयुष्य…
एकच अनुभव. एकच मन:स्थिती या दोनही कलाकृतींतून मांडलेली आहे. एक पेण्टिगमधून तर एक व्यंगचित्रामधून. दोन माध्यमं वेगळी पण सांगणं मात्र सारखं. जणू एकच राग वेगवेगळ्या वाद्यांतून त्या त्या कलावंतानी सादर केला आहे, जुगलबंदीच ही.
‘व्यंगकला-चित्रकला’ या संग्रहात श्री.वसंत सरवटे यांनी पेण्टिग आणि व्यंगचित्र यात मूलत: काहीही फरक असण्याचे कारण नाही असं नमूद करून पुढे म्हटलं आहे, की पेण्टिगचं अमूर्त रूप निखळ सौंदर्याचा प्रत्यय आणून देणारं किंवा गांभीर्याने अंतर्मुख होवून विचार करायला लावणारं असतं;तर व्यंगचित्राचं रूप निखळ हसविणारं किंवा गमतीनं अंतर्मुख होवून विचार करायला लावणारं. …पेण्टिग व व्यंगचित्र यांतला महत्त्वाचा फरक एक गंभीर वृत्तीनं तर दुसरं गमतीनं आशय व्यक्त करू पहाते हा. म्हणून तत्त्वत: दोन्हीत उच्चनीच काही असू नये,असं कुणीही म्हणेल.
दोन दिवाळी अंकांतून अगदी योगायोगाने एका आशयाच्या कलाकृती आपल्याला मिळाल्या हे आपलं भाग्य.

Please visit my blog :  http://jaanibemanzil.wordpress.com/

सांभाळ

‘सोवियत यूनियन’या रशियन मासिकाला आता बंद पडून पंधरा वीस वर्षं झाली असतील. त्याच्या किमान दहावर्षांपूर्वीचं हे व्यंगचित्र असावं… आणि असं वाटतं, ‘एक मूल’ च्या आजच्या काळाची जाणिव त्या रशियन व्यंगचित्रकाराला केव्हा झाली होती. आणि नुसती जाणिवच नाही,तर आपल्यावर अतिरिक्त प्रेम करणार्‍या, आपली अतिरिक्त काळजी घेणार्‍या आई बाबांमुळे त्या एकुलत्याचं मन काय म्हणत असेल याची जणू चाहूलच त्या अनमिक कलावंताला तेव्हाच लागली होती.
दोघांच्याही काळजीमुळे, दोघांच्याही सततच्या सुचनांमुळे पोराची आबाळ होत असते, याची खबर शहाण्या म्हणवल्या जाणार्‍या आईबाबांना नसते, ही गमतीची बाब अशा तर्‍हेने चित्रीत झालेली पाहिली की हसू येणारच.

प्रेमाचे ओझे

सेम्पेची ब्ररीच व्यंगचित्रं ही शब्दरहीत  
व्यंगचित्रं असतात. अशा व्यंगचित्रात एक प्रकारचा निरागसपणा असतो. त्यातलं ते मूक नाट्य हे लहान मुलाच्या खोडकरपणासारखं असतं. म्हणजे, चित्रातल्या पात्रांना समस्या असतात-त्या समस्यांना तोंड देताना एक प्रकारची चकमक त्या प्रसंगात उडालेली असते. पण त्या पात्रांच्या शाब्दिक प्रतिक्रीयेशिवायची ती चकमक-लहान पोराच्या व्रात्यपणासारखी वाटत असते.
विवाहानंतर आपल्या बायकोला उचलून घेवून शयनगृहात तिला घेवून जायचा एक अवघड रिवाज ख्रिश्चन घर्मात आहे. या पध्दतीची थट्टा अनेक व्यंगचित्रकारांनी केली आहे.
या व्यंगचित्रात जी समस्या उदभवली आहे,तिला तुम्ही थट्टा म्हणा हवं तर,पण या तरूणाची जी बेजारी झालीय त्याला त्याने सहजपणाने तोंड दिलं आहे,आणि तिनेसुध्दा ते तितक्याच स्वाभावीकपणाने स्विकारलं आहे. तिला उचलून घेवून तो निघाला तर होता;पण बेडरूमसाठी किती पायर्याी या. खरं म्हणजे,प्रेमाच्या-उत्साहाच्या भरात त्याला या अडचणीचं काही म्हणता काहीच वाटलं नसावं.झटक्यात त्याने तिला उचललं असावं, मोठ्या खुशीत येवून पायर्यांतवरून तो निघालाही असावा. आणि प्रेमाच्या अर्ध्याच प्रवासात त्याची दमछाक झाली असावी. तिनेसुध्दा समजून घेतलं आहे ते- प्रेमाच्या लाटा या शेवटी शरीराला धडकून परत फिरत असतात. शरीराचा थकवा-अंगातली शक्ती नाकारता येणार नाही.
अर्ध्या पायर्यां पर्यंत त्याची एक एक पाऊल उमटत गेलं;मग तिची दोनही पावलं एका पायरीवर उमटली,मग तिचंही एक एक पाऊल वरच्या पायर्यां वर दिसत आहे… आपल्याला समजून जातं, प्रेमाला सगळंच सोसत असतं ते तेवढं प्रेमाचं ओझं मात्र नाही बुवा.
…पण उत्साहाचा भर ओसरला की थकवा येतो-का कंटाळा?

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

तणाव-वर्तमानाचा

आज वर्तमान पत्र वाचताना दररोज एक तणाव येतो. झपाटल्यासारखे आपण वाचत जातो. गुंतून जातो आणि ते वर्तमानपत्र हातावेगळे करून टाकतो…अस्वस्थता घेरून टाकते. उगीचच वाचला हा पेपर असं वाटतं, पुन्हा उघडून पहावं वाटत नाही; सरळ रद्दीत टाकून द्यावा वाटतो. माझ्या एका मित्राने सांगितलं,की त्याला ऍसिडीटीचा त्रास होता. पुष्कळ औषधोपचार करून पाहिले-गूण आला नव्हता. मग लक्षात आलं..पेपरच बंद करून टाकला.
आता बरं वाटत आहे.
चिरेबंदी भिंतीवर नाजूक पिंपळ उगवला तर ते छान दिसत असतं,वाटत असतं. पण पिंपळ मोठा मोठा होत जातो, भिंतीला तड्यांच्या रेषा उमटत जातात. घरच धोक्यात येत जातं…
प्रसिध्दी माध्यमांचं असंच झालेलं आहे. फ्रेंच व्यंगचित्रकाराने साध्या रेषांच्या सहाय्याने काही न बोलता हे सगळं सांगितलं आहे…

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

दिवाळीच्या शुभेच्छा !

 

 

Please visit another blog –  http://jaanibemanzil.wordpress.com/

ममं

देवाब्राह्मणांच्या साक्षीने नवरा बोहल्यावर चढतो;त्यांच्या मंत्रोच्चारांच्या संगतीने साताजन्माची सोबतीण निश्चित करतो. विवाह तर प्रत्येकजण करतो,पण विवाह बंधनाचे सगळेच मंत्र विवाहोत्सूक माणसाला थोडेच माहित असतात? मग पर्याय असा असतो,की धर्मशास्त्रातल्या त्या सूत्रबध्द कायद्यांना नवर्‍याने संमती द्यायची, सहमती द्यायची,ममं (होकार) म्हणायचं अन शास्त्रविधीची पुढली कार्यवाही तो धर्माचा रक्षक करणार. …सगळया धर्मांत असंच असतं.पत्नीच्या स्विकाराची,तिच्या सांभाळाची आपण केवळ हमी घ्यायची असते-केवळ हमी;मग पुढे काय,संसार !

इथे चर्चमध्ये विवाह बंधनाच्या सोहळ्यात हा नवरा उंबरठ्यातच थांबला आहे. संसारात प्रवेश करण्याचे पाऊल थांबवून चक्क मागे पहातो आहे-दुसरीसाठीच ‘ममं’ म्हणायचा त्याचा इरादा दिसतो आहे !…कुत्र्याचे अन पुरूषाचे (न दिसणारे) शेपूट वाकडे ते वाकडेच;नाही का?

या व्यंगचित्रात आपण प्रत्येकाच्या चेहर्‍याचं निरीक्षण केलं तर लक्षात येतं,की या व्यंगचित्रकाराने जे नाट्य उभं केलं आहे,ते त्या बोलण्यात-त्या वाक्यात नाही. पहा-पाहूणे मंडळींच्या चेहर्‍यांकडे…प्रत्येकाच्या तोंडाची ती जीवणीची सरळ थोडीशी रेषा..मग पहा, नवर्‍यामुलाच्या चेहर्‍यावरची लांबलेली,वरच्या बाजूला गेलेल्या जीवणीची ती रेषा आणि लग्नाच्या नवरीच्या चेहर्‍यावरची तीच रेषा-खाली झुकलेली. समारंभातलं ते गुप्त नाट्क या रेषांमधूनच साकार झालेलं आहे…(अर्थात त्या तरूणीची ती आई दिसते आहे,सोबत बसलेली;तिलाच ही भानगड लक्षात आलेली,तिच्या नजरेवरून दिसते आहे. पोरींच्या आईलाच अशा खवरा आधी लागत असतात !)

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

नाइलाजावरचा इलाज

मुखवटे तयार करणार्‍या कारखान्याचा हा व्यवस्थापक. कारखान्याचे विक्री व्यवहार पाहतो आहे. व्यवसायाचा र्‍हास होत असल्याचे दिसत आहे. आणि हा व्यवस्थापक हसर्‍या चेहर्‍याच्या मुखवट्याचा वापर करून ती स्थिती न्याहाळतो आहे.

पण मुखवटा केव्हा वापरावा ? चार लोकांसोबत असताना. इतरांना आपल्या मनातलं कळू नये या हेतूने वापरल्या जाणारा तो एक मार्ग असतो. जगापासून आपल्या भावना लपविण्यासाठीचा मार्ग.

इथे हा व्यवस्थापक एकटाच आहे. त्याला काय गरज मुखवट्याची ? अन उपयोग तरी काय… परिस्थिती दिवसेंदिवस भीषण होते आहे.काळ्जीची होते आहे. असुरक्षिततेच्या पाकोळ्या मनात फडफडत आहेत. त्या परिस्थितीची थट्टा  करून आपण आपली-आपल्यासाठीच करमणूक करून घ्यावी हेच खरं.
मला खात्री आहे,या हसर्‍या चेहर्‍याच्या मुखवट्याखालचा मूळ चेहराही हसराच असणार.

व्यंगाची नजर हे एक उत्तम असं शॉक ऍब्जॉर्बर आहे.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

मुखदूर्बळ आणि बोलघेवडी !

एखाद्या व्यंगचित्रात,त्या चित्राच्या विषयाच्या अनुषंगाने व्यक्तीचित्रण असलं की ते चित्र मोठं लज्जतदार होतं. अशावेळेस चित्रातला विनोद साधा,छोटा असला तरी काही बिघडत नाही. चित्रातली माणसं आपल्याला चित्रातून बाहेर निघूच देत नाहीत. बाहेर जरी आलो आपण तरी ती तशीच आठवत रहातात. थेलवलच्या चित्रातली माणसं अशीच मनात मुक्कामाला आलेली असतात. एखादी कल्पना चित्रीत करताना व्यंगचित्रकार सराईतपणे जी माणसं काढतो,ती तशी त्याची नेहमीची असतात.वेगळं असं व्यक्तीमत्त्व त्यांना नसतं,कधी त्याची खास गरजही नसते.
काही चित्रांना मात्र व्यक्तीमत्त्वाची नितांत गरज असते.
हे एक तसंच परकीय व्यंगचित्र. पार्टी रंगात आलेली आहे. सगळीजण मजेत एकमेकांशी गप्पा करीत आहेत,थट्टाविनोद चालू आहे. आणि फोनची रिंग झाली आहे. यजमानीन बाई लगबगीने आल्या,त्यांनी फोन घेतला आणि संबधीताला-ज्याचा फोन होता-त्यांनी बोलावले. त्याच्याकडे रिसिवर देताना त्यांनी मोठ्या खेळकर तर्‍हेने टिप्पणी केली आहे पहा-” चला,शेवटी तुम्हाला कुणीतरी बोलायला तरी मिळालं!”
तसं पाहिलं तर यात गंमत नाही. पण चित्र भक्कम व्यंगचित्र झालेलं आहे,ते त्यातील व्यक्तीमत्त्वांमुळे. त्या माणसाकडे पाहिलं की लक्षात येतं,हा मुखदूर्बळ माणूस एवढ्या गर्दीत नुसताच गोंधळून फिरत असावा.तो कुणाला बोलत नसावा आणि त्याच्याकडे पाहून कुणाला त्याच्याशी बोलायची इच्छाही होत नसावी.
आणि या बाई- यजमानीन बाई..पहा त्यांच्या चेहर्‍यावरची उत्स्फूर्तता, उत्साह…मुक्या माणसाला बोलावं वाटावं असा तिचा तोरा,रुबाब…
व्यंगचित्रकार ‘दिसतो’ तो इथेच.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

छंदाचे ध्वनी

आपल्या उपजिविकेसाठी  कराव्या लागणार्‍या कामाशिवाय माणूस कोणते श्रम करतो, कोणत्या गोष्टीत त्याचं मन रमतं यावरून त्या माणसाचं मोल कळतं. छंद हा माणसाचा असा एक गूण असतो,की त्यामुळे तो आपल्या जीवनाला अर्थ देवू शकतो. पक्षी निरीक्षण हा छंद तर अनेक कारणांनी उत्तम असा आहे. त्याचे एक कारण असे, की संग्रह करायची ज्याला आवड आहे,ज्याचा छंद आहे त्याला एक बाधा होण्याची शक्यता असते; ती म्हणजे अशा माणसाला आपल्या ‘जवळ’ असणार्‍या, आपल्या ‘ताब्यात’ असलेल्या वस्तूंबद्दल अभिमानही तो बाळगत जातो,त्याशिवाय याच संग्रहाचं एक ओझंही नंतर होवून बसतं !

पक्षी निरीक्षणाचा छंद मात्र या दोनही ‘साईड इफेक्ट’ पासून मुक्त असलेला,आपलं मोठेपण विसरायला लावणारा उत्तम असा छंद आहे. कारण हा एकमेव छंद असा आहे,की त्यात आपल्या ‘हातात’ काहीच नसतं-पक्षी येवून बसला तरच त्याला पहायचं,उडून गेला तर त्याची वाट पहायची, धीर धरायचा. स्वत:ला विसरून जायचा याशिवाय एवढा चांगला मार्ग कोणता ? औरंगाबादचे श्री.दिलीप यार्दी हे असेच एक पक्षी निरीक्षक-पक्ष्यांचे अभ्यासक …आणि तेवढ्याच साध्या वृत्तीने वागणारा-बोलणारा मोठा माणूस.

एकदा मिलिंद आणि विद्या बाम यांनी श्री.शरद आपटे या अफलातून पक्षी निरीक्षकाबद्दल सांगितलं आणि थक्क झालो. बॅंकेत नोकरी करणारे श्री.आपटे हे पक्ष्यांच्या आवाजांनी झपाटलेले छंदीष्ट असे गृहस्थ. पक्ष्यांचे ध्वनी-प्रतिध्वनी, साद-प्रतिसाद याकडे पक्ष्यांइतक्याच आतूरतेने लक्ष लावणार्‍या या माणसाने त्यांच्या आवाजांचे,साद-प्रतिसादांचे ध्वनीमुद्रन केले, त्याचा स्वतंत्र ब्लॉगही केला. त्यांच्या या छंदाबद्दल जेव्हा मला कळाले, तेव्हा नॉर्मन थेलवेल या ब्रिटीश व्यंगचित्रकाराचे हे व्यंगचित्र मला चटकन आठवले. चोचीतून निघणारा आवाज टिपण्यासाठी तयारीत असणार्‍या अभ्यासकाला चक्क चोचीचाच आवाज ऐकायची आफत येवून बसलेली आहे ! सुरेल आवाज ऐकणं वेगळं आणि त्याच आवाजाचं साधन सोसणं वेगळं,नाही का ! ( गळ्याला कधी कधी ‘नरडं’ म्हटल्या जातं ते यामुळेच का !)

नॉर्मन  थेलवेल हा जेवढा उत्तम व्यंगचित्रकार आहे, तेवढंच त्याला पक्ष्यांबद्दल अनोखं असं प्रेम आहे. ( पहा : दि.11 जुलै 2010 ‘सुखाचे पक्षी’ हे टिपण.) थेलवेल यांना पशु-पक्ष्यांबद्दल कमालीची आस्था आहे.
… आणि आस्था बाळगणार्‍या माणसाचीच थट्टा केव्हाही प्रत्ययकारी असते,आनंददायी असते.

श्री शरद आपटे यांच्या त्या अफलातून ब्लॉगला आपण अवश्य भेट द्यावी : http://www.birdcalls.info/

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

हसू…कारूण्यातलं (2)

दि.15 नोव्हेंबर 1997
प्रिय मधुकर धर्मापुरीकर
22 ऑक्टोबरच्या पत्रात तुम्ही रेबरच्या success ह्या चित्राबद्दल सविस्तर लिहिलं आहे. त्यानं माझ्या विचारांना खूप चालना दिली. एका गावातला शेवटचा खेळ आटपून सर्कस गाशा गुंडाळून दुसर्‍या मुक्कामाला निघाली आहे. ( पहा : उत्तररात्रीची चंद्रकोर न माल मोटारींची लांब रांग) सगळा कबिला केव्हाच दूर गेला आहे. मागे राहिला आहे फक्त विदूषक. अद्यापही प्रेक्षकांकडून मिळालेल्या खुषीच्या टाळ्यांचा अभिवादनपूर्वक स्वीकार करीत. त्याच धुंदीत. स्पॉटलाईटमध्ये. सर्कसनं संपूर्ण गाशा गुंडाळलेला असेल, तर तंबूही उतरून नेलेला असणार. मग स्पॉटलाईट कुठून आला ? मला वाटतं,हा विदुषकाच्या मनातला. प्रेक्षकांचा सर्वाधिक उत्स्फूर्त प्रतिसाद आपल्याला मिळाला या धुंदीत अद्यापही विदूषक आहे असं यातून रेबर व्यक्त करतो,,न् चित्राला मथळा देतो :success (यश)! हे यश उघडपणे फक्त विदूषकाचं आहे न् त्याबद्दल विदूषक स्वत: बेहद्द खूश आहे ! मला वाटतं चित्रातली मेख यातच आहे!
सर्कशीचा प्राण कसरतपटूंचे शारीरिक कसरतींचे अन धाडसी खेळ: हत्ती, घोडे,वाघ,सिंह यांच्याकडून करवून घेतलेल्या कसरती इ.प्रेक्षक पैसे खर्चून सर्कशीला येतात ते हे खेळ पाहण्यासाठी. मुख्य आकर्षण हे. साहजिकच त्यावर प्रेक्षक फिदा असतील तरच सर्कसचा धंदा उत्तम चालणार. चांगली प्राप्ती होणार. त्या दृष्टीनं विदूषक हे दुय्यम पात्र.आता दुय्यम पात्रच प्रेक्षकांचा सर्वात जास्त प्रतिसाद मिळवून जात असेल, तर सर्कशीतल्या इतर खेळांचा काय दर्जा राहिलेला असेल न परिणामी सर्कसची सांपत्तीक स्थिती कशी असेल ह्याची कल्पना सहज येण्यासारखी आहे. विदूषकाच्या ठिगळ लावलेल्या पोषाखातून सर्कसची एकूण हलाखीची स्थितीच रेबरनं सूचित केली आहे. या पार्श्वभूमीवर चित्राला तो ‘यश’हा मथळा देतो तेव्हा ते काहीशा उपरोधाने, सिनिकली ! एकूण परिस्थितीतलं कारूण्यच चित्रातून दाखवायचं आहे हे स्पष्ट होतं असं मला वाटतं…
आपला,
वसंत सरवटे
(व्यंगचित्रं: एक संवाद या संग्रहातला एक पत्रव्यवहार )

हसू…कारूण्यातलं



दि. 22 ऑक्टोबर 1997
प्रिय श्री.वसंत सरवटे,
…या चित्रात एक वर्तूळ आहे. वर्तूळात विदूषक उभा असून तो अभिवादन करतो आहे. त्याच्या चेहर्याआवर,आपली कला पसंदीस उतरल्याचे समाधान.खुशी,संकोच-या सगळ्यांची धुंदी आहे. आणि ते सर्कस तर केव्हाच संपली आहे. प्रेक्षक निघून गेले आहेत,ते आपल्या कामाला लागले आहेत.त्यांच्या दृष्टीने एका मर्यादेपर्यंत विदूषकाच्या कलेला महत्त्व आहे. सर्कससुध्दा व्यवसायाच्या हेतूने पुढे पुढे जात आहे. सर्कशीच्या सामानाच्या गाड्या तिकडे निघून जात आहेत. हा विदूषक मात्र अभिवादनाच्या स्थितीतून बाहेर येत नाहीय. त्याचं हे भान हरवणं हे कुठल्याही कलावंताच्या धुंदीचं लक्षण आहे. आपली एखादी कलाकृती जाणकारांना आवडणं, त्यांनी दाद देणं हे कलावंताला वेगळ्या उंचीवर घेवून जातं. ज्यांच्यासाठी आपण मिर्मीती केली,अणि महत्त्वाचं म्हणजे जी निर्मीती ही आपल्या जीवाचा,खुशीचा, वेदनांचा हिस्सा आहे, तिला श्रोत्यांनी डोक्यावर उचलून घ्यावं,हा त्या कलावंतासाठी निश्चीतच धुंदी आणणारा प्रसंग असतो;पण विदूषक अजूनहे त्याच स्थितीत आहे,… सर्कस संपल्याचे त्याला का समजले नाही? कलावंत हा भाबडा असतो. त्याला मिळालेल्या प्रतिसादात तो एवढा गुंतून जातो, की त्याला परिसराचं भान रहात नाही. तारतम्य रहात नाही. आता त्याच्या कलाकृतीचं वातावरण राहिलं नाही,संदर्भ बदलले आहेत,हे त्याच्या लक्षात येत नाही,तो आपल्याच वर्तूळात मग्न असतो. विदूषक हा सर्कशीतल्या इतर कलावंतांसारखाच असतो. पण त्याचं वागणं-बोलणं वेगळ्या तर्‍हेनं  पाहिल्या जातं.शिवाय इतर खेळ करणारे असं (विसंगत)वागूच शकत नाहीत अशी खात्री असते. काही असो,हे चित्र म्हणजे कलावंताबद्दल करूणा,जिव्हाळा निर्माण करतं….
आपला विश्वासू
मधुकर धर्मापुरीकर.
( संदर्भ : ‘व्यंगचित्र : एक संवाद’ लेखक-वसंत सरवटे-मधुकर धर्मापुरीकर.)

वाकडी वाट…गमतीची

वाकडी वाट गमतीची असते.
ती गमतीच्याच माणसाला सुचत असते.

सरळ वाटेचा माणूस-नाकासमोर पहाणारा असतो.
नाकासमोर पहाणार्‍याला निश्चित केलेलंच तेवढं दिसत असतं.
वावगं त्याला काही आवडत नसतं, समजत नसतं, कळत तर नसतंच.
असा माणूस सभ्य असतो, प्रामाणिक असतो, कामाचा असतो, प्रगती करणारा असतो.

वाकड्या वाटेचा माणूस वाईट असतोच असं नाही, तो चतूर असू शकतो.
वेग़ळ्या तर्‍हेने विचार करायची क्षमता त्याच्यात असू शकते.
तोही चालणाराच ;पण परिसराचं भान ठेवणारा असतो.
कर्तव्यासोबतच इतरही काही असतं,याची जाणिव-
सदैव बाळगणारा तो कलावंत असतो.

म्हणूनच वाकडी वाट त्याला वावगी नसते.
आणि म्हणूनच-
वाकड्या वाटेवर  कविता गवसते,
सत्य सापडते…

हिंदोळा

मॉंट्रियलच्या अंतरराष्ट्रीय व्यंगचित्रप्रदर्शनातलं हे मजेदार व्यंगचित्र.
व्यंगचित्रात चटकन लक्ष वेधून घेतात,ते दूरवर धावत गेलेले समांतर रूळ. पोलादाचे ते रूळ,जणू निघून गेलेल्या गाडीचा पाठलाग करणारे. मग आपलं लक्ष जातं रुळांच्या भोवताली आणि गंमत वाटते. गवती फुलांसारखी ती छान छान रोपं अन त्यांच्या त्या जोड्या. आपापले फुललेले चेहरे घेवून एकमेकांच्या जणू गळ्यात पडून मग्न झालेल्या, शिवाय असं वाटतं, की फोटो काढून घेण्यासाठी ‘स्माईल’देत
एकमेकांच्या गळ्यात पडून ही फुलवाली रोपं उभी आहेत. विस्तृत मोठ्या अशा निर्जन परिसरात फुलांच्या रोपांच्या या नि:शब्द आनंदाच्या फुगड्या चालू आहेत;याच नि:शब्द सोहळ्यामधून निघून गेलेल्या त्या रूळांची जोडी-म्हटलं तर स्थीर असणारी पोलादांच्या रूळांची ती जोडी…
आणि लक्ष जातं,एकमेकांवर झुकलेल्या फुलांच्या जोड्यांमध्ये एकाकी असलेलं हे फूल- चक्क झुकलेलं आहे पोलादी रूळावर. कोणता हा परिणाम आहे- कसा आहे… वातावरणात प्रेमाची जी लहर आली आहे, त्यात सगळीजण आपापल्या साथीदारांच्या गळ्यात गळा घालून डूबली आहेत आणि एकाकी हे फूल एका रूळाशी रूळून घेण्याच्या प्रयत्नात ( प्रयत्नात?) आहे.
…आणि या हसर्यार फुलणार्या- नि:शब्द वातावरणात धावत गेलेल्या रूळांची ही जोडी-त्यांची कधीच भेट होणारी नाही. म्हटलं तर ही जोडी; पण दूरवर दूरवर नुसतंच धावणारी-भेटीशिवायची, मिलनाशिवायची त्यांची ती संगत,वर्षोनवर्षांची.
त्या पोलादी जोडीच्या तुलनेत, चिमूटभर जीव असलेली,मूठभर आयुष्य असलेली वीतवीतभर फुलांची ही रोपं-सोबत्यांच्या गळ्यात गळे घालून सहजीवनात रमून गेलेली…पण त्या सगळ्यांमधून पुन्हा आपण या एकट्या फुलाजवळ येतो…आपण त्याच्याशी हितगूज करायला पहातो. व्यंगचित्र आपल्याला स्वत:होवून काही सांगत नसतं.किंवा असं म्हणता येईल की त्याचं ते सांगणं गवतीफुलांच्या हालचालीसारखं असतं केवळ. संवेदनेच्या नजरेतून पाहिलं की आपल्याला ती हालचाल जाणवते. आपण गती घेतो-अर्थाच्या हिंदोळ्यावर रमत रहातो…गमत रहातो.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

क्षणा क्षणाचं निवांतपण

( व्यंगचित्र : Fernando Krahn)

आपल्या वाट्याला आलेलं आयुष्य हे क्षणा क्षणाने सरत जाणारं आहे. आपण काळजी घेतली तरी सरणार आणि दुर्लक्ष केलं तरी सरणार. हसलं तरी सरणार आणि रडलं तरी सरणारच. पण हा माणूस …
जीवनाच्या किनार्‍यावर कणा कणाने सरत संपत जाणार्‍या स्थितीत मस्त आराम करायची ऊर्मी घेवून खुशाल रहाणारा…
सरत जाणार्‍या आयुष्याला निवांतपणानं अनुभवणं, हे निष्काळजीपणाचं लक्षण कसं म्हणता येणार ! ‘न्यू यॉर्कर’ मध्ये प्रसिध्द झालेलं हे व्यंगचित्र.

निघून जाणारा-सरत जाणारा हा काळ, या सरत्या वेळेचं भान या आरामदायी गृहस्थाला आहे का नाही बरं…
हा प्रश्न मनाला पडतो. प्रश्न विचारणे आणि प्रश्न पडणे यात फरक आहे. विचारलेल्या प्रश्नाला उत्तर हवं असतं,लौकर हवं असतं,बाकी काही नको असतं.
प्रश्न पडला तर तसं होत नाही, उत्तराची चाचपणी-शोध होत रहातो. आपल्या कुवतीनुसार आपलं प्रश्नाशी झोंबत रहाणं चालू होतं. वाळूत पाय तुडवीत दूरवर जात रहावं,तसे आपले विचार जात रहातात,दोन दिशेने-
सरत्या वेळेचं भान ठेवून निवांत असणं
निवांत वेळेला सरत्या वेळेचं भान नसणं…
उत्तराचं मृगजळ दिसत असतं-जाणवत असतं;पण त्यासाठी असोशीने काही वाटत नसतं,ना त्या उत्तराची तमा वाटते.

कारण- नकळत आपण या गृहस्थाच्या शेजारी निजलेलो असतो.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

मनातली वर्दळ

क़ॅनडा येथे अंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन व्हायचे,त्या प्रदर्शनातले हे एक परकीय व्य़ंगचित्र. साध्या रेषांनी इथे एक माणसाचा आकार तयार झालेला आहे. हा माणूस धावतो आहे. याच आकाराच्या मध्ये आणखी एक आकार आहे, तो माणसाचाच आहे, तोही धावतोच आहे-मात्र उलट्या दिशेने धावतो आहे. त्याच्यातही एक माणूस-धावणारा;पण तो सुलट्या दिशेने…

शरीराच्या आकाराकडे थोडं थांबून ( म्हणजे आपण !) पाहिलं,की लक्षात येतं,हा एकच माणूस आहे. शरीराने एका दिशेने,तर मनाने दुसर्‍या दिशेने धावणारा. परस्पर विरोधी विचार-भावनांचा कल्लोळ बाळगून अस्थीर झालेला माणूस…आपण सर्वजण.

म्हटलं तर ही समस्या,म्हटलं तर ही प्रकृती. या स्थितीकडे गमतीनेही पहाता येतं आणि गांभीर्यानेही.स्वत:चे शेपूट चावत गोल गोल फिरणार्‍या कुत्र्यासारखा माणूस असतो,उलट सुलट धावणारा असंही म्हणता येतं आणि, माणसाला आयुष्यभर उसंतच नसते, तो निवांत राहूच शकत नाही असंही विषादाने वाटून जातं.

उत्तम व्यंगचित्राचं हेच तर लक्षण असतं. ते गंमतही करतं,अस्वस्थही करतं.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

सुखाचे पक्षी.

पक्ष्यांनी आपल्या अगदी जवळ यावं,ही इच्छाच मोठी ह्रदयस्पर्शी असते.हसतं खेळतं बाळ-ते न रडता आपल्या मांडीवर सावं, खेळावं ही इच्छाही अशीच. पण एवढे किरकोळ पक्षी,एवढी लहान बाळं आपल्याला भूल देतात, काही केल्या ती आपल्या जवळ येत नाहीत-आलीच तर ती तशी मोकळी,खेळकर राहात नाहीत.आपण…एवढे मोठे असून हात चोळत रहातो.आपली अवस्था अगदी आशाळभूत पोरासारखी होते.आपला विरस होतो.
हा विरस…यात जी एक सूक्ष्म गंमत दडलेली असते, ती या व्यंगचित्रात दाखविली आहे.     नॉर्मन थेलवेलच्या ‘बुक ऑफ लेजर’  या संग्रहातलं हे व्यंगचित्र. पक्ष्यांनी आपल्या अंगणात यावं,ह्या उल्हासाने ही बाई खिडकीतून वाट पहाते आहे.त्यांच्या येण्यासाठी तिने चांगलीच तयारी केली आहे,त्यांच्यासाठी प्रलोभनं मांडली आहेत.

आणि ते पक्षी या बाईच्या अगदी निकट आलेले आहेत-दाराशी आलेले आहेत.पहा,दुधाच्या बाटलीतले ते थेंब,त्या पक्ष्यांची ती गडबड घाई, आणि आशाळभूतपणे नजर लावून बसलेल्या त्या बाईला याची खबरही नाही….

…सुखाचंही तसंच असतं की- आपण सदैव वाट पहात असलेल्या सुखाचं. आपल्या सुखाचे पक्षी कधी आपल्याला भूल देतात,कधी आपल्या जवळही आलेले असतात, पण आपल्याला त्याची खबर नसते.आपलं लक्षच नसतं.आतूर झालेली अवस्था कधी गमतीचीही होवून बसते, ती अशी !

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

शहाण्यांना मार शब्दांचा !

शब्द हे शस्त्रांसारखे असतात. शब्दांची जखम ही फार जिव्हारी असते. अर्थात शब्दांच्या जखमा कुणाला होतात-ज्यांना संवेदना असतात त्यांनाच ना. निर्बुध्द माणसाला शब्द हे लहान पोराने पाठीवर बुक्क्या माराव्यात तसे.
त्याच प्रमाणे असंही म्हटल्या जातं,की ताकतवान माणसाची अक्कल गुढग्यात असते;त्यामुळे अर्थात त्याला शब्दांचा मार कधी बसतच नाही,
मुष्टीयुध्दाच्या या क्षेत्रात गंमत अशी झालीय,की इथे आलेले हे जे दोघे आहेत,ते एकाच वेळेस ताकतवानही आहेत आणि संवेदनशीलही आणि त्याच मुळे दोघेही अडचणीत आले आहेत.
भारत-पाक क्रिकेट मॅचमध्ये आपल्याला हा असा अनुभव आहे. विजयाबद्दल अत्यंतिक संवेदनशील होवून आपण मॅच पहात असतो. इथेही असंच झालं आहे. उत्साहाने भारलेल्या प्रेक्षकांच्या आरोळ्या,चित्कार यांनी सगळं स्टेडियम दणाणून गेलं आहे. आणि प्रत्येक आरोळीमध्ये आव्हान आहे,आवाहन आहे-कशाचे तर त्या समोरच्या पैलवानाचे तोंड फोडण्याचे-त्याला मारण्याचे-त्याला रक्तबंबाळ करून टाकण्याचे,बापरे !
मुष्टीयुध्दात तोंड फोड्ल्या जातं,रक्तबंबाळही होतं,पण तो खेळाचा भाग असतो,हिंसेचा नाही. खेळ आणि युध्द यातला फरक या खेळाडूंना माहित आहे.
…या खेळाडूंचे प्रतिनिधित्त्व करणार्याय देशांच्या या प्रेक्षकांना माहित नाही…

की तशी ‘माहिती’ठेवूनच हे सगळेजण खेळ पहायला आले आहेत ?

ऑलंपिक या विषयाच्या व्यंगचित्रांच्या संग्रहातलं हे एक मजेदार पण अस्वस्थ करणारं परकीय व्यंगचित्र.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

तारतम्य

‘रिडर्स डायजेस्ट’ मधल्या एका सदराचे हे व्यंगचित्र.केक बनविणारा हा एक लघु उद्योग अन त्यातला हा कामगार. तयार झालेले केक भराभरा बाहेर येत आहेत;त्यातले चांगले-बिघडलेले केक निवडून वेगळे करण्यात मग्न झालेला. केक जसे बाहेर येत जातात,तशीच आपली नजर येत जाते;मग कामगाराच्या हातून विभाजन झाल्याच्या बाजूंनी इकडे तिकडे फिरते आणि लक्षात येवून जातं. हसर्‍या चेहर्‍याचे केक्स इथे तयार होतात; त्यातून ‘खराब’झालेले-रिजेक्टेड-केक्स बाजूला काढल्या जातात अन हसर्‍या  चेहर्‍याच्या केक्सचे बॉक्स भरल्या जातात. …बाजारात हसर्‍या केक्सला मागणी आहे. रडक्या केक्सला कुणी विचारीत नाही.
-जगात हसर्‍या माणसाचे सर्वत्र स्वागत होते,तो यशस्वीही होतो. रडणारा माणूस-त्याला सगळे टाळतात,तो ‘रिजेक्ट’असतो.कुठेही.
मग हा जो माणूस;हाच- हा कामगार,हा निर्विकार का असावा बरं… त्या व्यंगचित्रकाराने या माणसाला हसणारा दाखविणं सुसंगत होतं,नाही का. शिवाय व्यंगचित्रातून जो आशय, जो संदेश द्यायचा आहे,हसण्याच्या सवयीचा;त्याच्याशी किती स्वाभावीक राहिला असता त्या कामगाराचा चेहरा…
पण हा जो कामगार आहे, त्याचं असं निर्विकार असणं योग्यच आहे. हसणं हा विरंगुळा असतो. कार्यरत असणारा माणूस जेव्हा कामातून बाजूला होतो,तेव्हा त्याला गरज असते, विश्रांतीची,आहाराची आणि विरंगुळ्याची-हसण्याची.
कामात व्यग्र असताना,माणूस जेव्हा गुंतून जातो, तेव्हा हसणं-रडणं बाजूला होतं. काम गरजेचं असतं, म्हणून तिथे-त्यावेळी निर्विकार असणंच जरुरीचं,नाही का?
आता ही तीनही रुपं-हसण्याची,रडण्याची अन निर्विकारपणाची-पाहिली,की आपल्याला एक लाभ होतो- तारतम्याचा.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

विक्षिप्ताचा पदर !

गावाकडे त्या दिवसांत किराणा मालाची दुकानं असायची;त्याचं स्वरूप आजच्या तुलनेनं पाहिलं तर गंमत वाटते. आज, दुकानाचे बोर्ड,भाडे आणि विजेचा खर्च जेवढा-तेवढे तर त्या दुकानांचे भांडवल असायचे; शिवाय गावातलं सगळ्यात मोठं दुकान असल्याचा थाट !

आमच्या गावात किसन तेली होता. तेलाचा त्याचा घाणा होता,पोरं मोठी झालेली होती आणि वाड्याला लागून रस्त्याकडे तोंड करून असलेली त्याची बैठक. या बैठकीचंच किसन तेल्याने किराणा दुकान केलेलं होतं. पाटावर मांडी घालून तो बसायचा. भोवताली, बाजूला ते किराणा मालाचे कळकट डबे असायचे, किरकोळ सामान असायचं.

दुपारच्या वेळेस तर हा किसन तेली बसल्या बसल्याच झोपेत तिथे छान डुलायचा. सिगारेटची,खाकी रंगाची कागदी जाडसर जी खोकी असायची-बारकी, त्यात तो बिस्किट,गोळ्या ठेवायचा. ही बिस्किट गोळ्या खाताना तर आम्हाला सिगारेटचा ‘इफेक्ट’जाणवायचा. असो.

तर हा किसन तेली मोठा विक्षिप्त. ग्राहक म्हणजे दानव अशा समजूतीने वागणारा-बोलणारा. एकदा वडिलांनी माझ्या लहान भावाला शंभर रुपये देवून,’त्या किसन तेल्याकडून शंभर रुपयाची चिल्लर घेवून ये-जा’ म्हणून पिटाळलं.
शंभराची चिल्लर मागितल्यावर भर दुपारी तो किसन तेली भावावर उखडला होता,तो या शब्दांत- ‘शंभराचं चिल्लर आस्तं,तर दुकान कशाला घातलं अस्तं,आं?’

किसनरावांची ते विक्षिप्त प्रतिक्रिया आजही आमच्या करमणूकीचा मुद्दा आहे. विक्षिप्तपणाचा मुद्दा निघाला, की हा मुद्दा आठ्वणारच.

या दोनही व्यंगचित्रांत अशीच माणसं आहेत. (दुपारचेच प्रसंग असावेत हे) घराचं नाव ‘नेस्ट’ठेवण्याची संवेदनशिलता बाळगणारा  माणूस    पक्ष्यांच्या उच्छादामुळे ‘संवेदनशिल’      ( हा दंगलीसाठी वापरल्या जाणारा शब्द बरं!) झाला आहे. तर दुसर्‍या चित्रात,फिरायला निघालेल्या बापाने, ‘येवू नको बघ मागे’म्हणून पोरावर खेकसावं तसा खेकसणारा माणूस. पण पक्षी काय, पोरं काय,त्यांचा उत्साह,त्यांची हौस-मौज…त्यांना कुठे जाणिव असते,मोठ्यांच्या चिडखोरपणाची.

विनोदी माणूस चिडखोर असतो हे न पटण्यासारखं विधान आहे, पण त्यात न पटण्यासारखं काही नाही. ही माणसं अशीच असणार. चिडणं ओसरल्यावर ते मनातून हसत असणार-अशा या फजितीच्या चकमकीवर.

किसन तेली दुपारच्या डुलकीत मधूनच हसायचाही.-बिन आवाजाचं. भावाला तशा शब्दांत सुनावल्यावर तो असाच हसलाही असावा स्वत:शीच.
विक्षिप्तपणाच्या पदराचं असंच असतं. तो ढळल्याचं आधी कळतं,ते दुसर्‍याला;मग – आपल्याला !

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

तक्रार !

नॉर्मन थेलवेल यांच्या एका व्यंगचित्र संग्रहातले हे व्यंगचित्र.शाळेचं प्रगती पुस्तक हातात धरून उभ्या असलेल्या या सदगृहस्थाकडे पाहूनच आपल्याला त्यातला ‘निकाल’कळतो. मग आपण त्यातले अभिप्राय,त्याच्या तोंडून वाचतो- ‘बघा बघा ! पुढाकाराची कमी, सहज प्रभावीत होणारी वृत्ती..!’ आणि माणसच्या कपाळावरच्या,त्या शिकायतीच्या आठ्या… पोराकडे लक्ष जातं,त्याचा गणवेष ,त्याचा चेहरा… अरे ! हा तर मुलगा आहे याच गृहस्थाच ! पोराच्या प्रगतीबद्दल रागात येणारा हा माणूस.

व्यंगचित्रातले हे बापल्योक पहाताना, लक्षात येतं,ते स्वैपाक करणारे हे बाबा.स्वैपाकघरात कामात असणारे.

आणि मग लक्षात येतं, की प्रगती पुस्तकातले ते शेरे दोघांसाठीही लागू आहेत. पोराचा चेहरा पहा-त्याची नाराजी आहे, ती नेमकी कशाबद्द्ल ? या पोराचा चेहरा पाहून डॉ.इक्बाल यांच्या एका शे’रची हमखास आठवण होते. इश्वराबद्दल तक्रार उपस्थित करणारं त्यांचं काव्य मोठं गाजलेलं आहे. एका शे’रमध्ये ते म्हणतात-

मुझको पैदा कर के अपना नुक्ताची पैदा कर दिया
नक्श हूं, अपने मुसव्वीर का गिला रखता हूं
( नुक्ताचीन् : दोष शोधणारा,टीकाकार     नक्श : चित्र     मुसव्वीर  :चित्रकार गिला : तक्रार )

पोराच्या चेहर्‍याकडे पहाताना हेच वाटत रहातं, की ही तक्रार पोराचीच आपल्या बापाबद्द्ल आहे.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

श्रीमंती…

( ब्रीटिश व्यंगचित्रकार नॉर्मन थेलवेल यांच्या   Book of Leisure या संग्रहाचे मुखपृष्ठ )

नॉर्मन थेलवेल या व्यंगचित्रकाराच्या संग्रहाचे मुखपृष्ठ एक उत्तम व्यंगचित्र तर असतंच;शिवाय मुखपृष्ठाच्या शिर्षकाशी ते मजेदार तर्‍हेने संबंधीत असतं. या संग्रहाच्या  मुखपृष्ठाचं हे व्यंगचित्र. एक ‘ फाटका’ माणूस मस्तपैकी बीयर घेत उघड्यावर पहूडला आहे. ( ती स्मशानाची मोकळी जागाही असू शकते. )  त्याच्या चेहर्‍यावर बेफिकीरी-खर्‍या अर्थाने निवांतपण.फुर्सत…
आणि तिकडे गाड्यांची रांग दिसते आहे, रस्त्यावरून जाणारी. कुठे जात आहे ती रांग.. सामान सुमान बांधून ‘ शहाणी  ‘  मंडळी  सुटी ‘ एंजॉय’ करण्याचा त्ताण त्यांच्या चेहर्‍यावर दिसतो आहे- त्यांना या फाटक्या माणसाबद्दल कुतुहल – आश्चर्यही वाटत आहे. .. खरंच , रिकामपण म्हणजे काय… ‘ लेजर ‘ या शब्दाचा  एक अर्थ  freedom from pressing business असा आहे. तणावाच्या कामापासून सुटका ही बसल्या जागीही होवू शकतेच की ! उलट त्या सुटकेसाठी आपण  जी ‘ तयारी ‘करीत असतो, त्याचाच ताण आपल्या मनावर दाटलेला असतो. त्याच ताणाला घेवून आपण वारवत असतो.

एक मजेदार असं कोटेशन आहे- If time is money, I am the richest man.. या अशा फाटक्या माणसाकडे पाहून हे आपल्याला पटतं . निवांतपणाची त्याची श्रीमंती पाहून आपल्याला त्याचा हेवा वाटतो.

आणि थेलवेलनंही पहा नं,त्याला कसं श्रीमंत बनविलं आहे- त्या स्मशानाचं भलं मोठं नक्षीदार लोखंडी गेट त्याच्यामागे अशा तर्‍हेने घेतलं आहे, की तो राजवाडा वाटावा. कुंपनावर बसलेल्या त्या पक्ष्यांचा आवाज जणू या बेफिकीर आणि निवांत माणसासाठी रंजन – गीत झालेलं आहे…याच संग्रहातलं याच विषयाचं हे आणखी एक व्यंगचित्र .इथे सुटी ‘एंजॉय’करायला निघण्यापूर्वीच ‘टेंशन’उपस्थित होवून बसलं आहे-इंधनाचं !

Please visit-
http://jaanibemanzil.wordpress.com/

काळाचा महिमा !

दारात पोष्टमन उभा आहे.त्याने दिलेले शुभेच्छा पत्र या माणसासोबत आपणही वाचतो.1932 वर्षासाठी शुभेच्छा देणारं पत्र आज-आत्ता हातात पडलं,ते पाहून माणसाला वैताग येतो…आपल्याला हसू येतं. पुढला मजकूर वाचून आपल्याला तेवढा बोध होत नाही,पण जेव्हा आपली नजर मजकूरावरून हटते,आणि आत्ताच उघडलेल्या दारावरच्या नेमप्लेटवर जाते, तेव्हा या हणमंतरावच्या वैतागाची खुमारी आपल्या लक्षात येते !शिवाय तो पोष्टमन दिवाळीच्या शुभेच्छांसाठी (पहा-त्याच्या काखेत त्याने धरलेले अंक ) आता ‘पोस्त’मिळेल या आशेने उभा. त्याला काय खबर या विलंबाची; आणि विलंबाला जबाबदार असत्ं,ते पोष्ट खातं – पोष्टमन थोडाच असतो ?
कालावधीची मजेदार तारांबळ झालेली जशी या व्यंगचित्रात दिसते, त्याच्या पुढे- पार पुढे जावून केलेली गंमत या दुसर्‍या व्यंगचित्रात दिसते.या दुसर्‍या चित्रात हिशोबात घेतलाय,तो काळ. सध्याचा काळ एवढ्या झपाट्याने पुढे जातो आहे,की कालची गोष्ट आज जुनी होत आहे . हेच पहा नं, हे चित्र आहे वर्ष 2000 चं. या दिवसांत परदेशातल्या पोरींशी लग्न करणं,त्यांच्याशी जमणं-न जमणं हे विषय नवे होते,आज हा मुद्दाच जुजबी झालेला आहे. पण जुनी गोष्ट एवढ्या वेगाने एवढी दूर जावून बसावी ! आई बाबा जुन्या वळणाचे( तेही ‘जरा’) असावेत म्हणजे एवढे ! भर वेगात धावणारा आजचा माणूस मागच्या माणसाला,त्याच्या असलेल्या जागेवरून तितक्याच वेगाने दूर-मागे ढकलून देतो !
कालची बाब आज जुनी वाटते,ती असतेही जुनी;पण ती आपल्या मनाच्या अचपळवृत्तीने कित्ती कित्ती जुनी होवून बसते!
अभिमन्यू कुलकर्णींची ही दोन व्यंगचित्रं. मराठीतला हा महत्त्वाचा व्यंगचित्रकार. या व्यंगचित्रकाराजवळ घटनेकडे नव्या पिढीच्या नजरेने पहायची,नव्या नजरेने विसंगतीचा अर्थ लावायची मजेदार नवी नजर आहे.

Please visit my other blog at http://jaanibemanzil.wordpress.com

काळजी आणि सुटका

( 1 )
चेहर्‍यावर काळजी दाटली, की कपाळावरच्या रेषा उभ्या होतात, डोळे वाकडे तिकडे होतात,शरीर आखडून धरल्या जातं. आणि त्या काळजीतून सुटका झाली रे झाली, की मग पहावं. सैल चेहरा, हसणं अगदी डोळ्यातून शरीरातून ओसंडत रहातं.

फिरायला गेलो, की रस्त्यावरच्या कडेला मासळ्या घेवून विकायला बसलेल्या त्या बाईकडे माझी नजर हमखास जातेच ; त्याच बरोबर तिच्या समोर मासळ्यांचा ठेवलेला भला     मोठा ट्रे… आणि पलिकडे शेजारीच हमखास बसलेली ती मांजर-  ट्रेवरच्या मासळ्यांकडे नजर  लावून बसलेली. मांजरीचं आणि त्या बाईचं लक्ष ट्रेमधल्या मासळ्यांकडे…त्यांच्या विक्रीकडे.केव्हाही जाताना माझं लक्ष जायचं.कधी गिर्‍हाईकांची वर्दळ दिसायची, तर कधी माशा वारत बसलेली ती बाई. आणि ते मांजर. लक्ष ठेवून बसलेलं. हे मांजर या बाईनं पाळलेलं नसणार . हे इथलंच असणार . बाई आली, की येवून बसत असणार. उरले सुरलेले मासे फेकले जातात, त्यावर त्या मांजराची गुजराण असणार. असो.

एकदा पाहिलं, तर तिथे गिर्‍हाईकं नव्हती आणि बाईचा वैतागलेला चेहरा वाटत होता. लक्षात आलं, की बराच वेळ गिर्‍हाईक नसावं. आणि बाजूला बसलेल्या मांजराकडे लक्ष गेलं, तर का कोण जाणे, त्याच्या चेहर्‍यावर खुशी दिसली- माझ्याच मनाचे हे खेळ. कल्पना करीत रहाणं. तर मला एक व्यंगचित्रच सुचलं ते पाहून : मासळी विकणारी बाई गिर्‍हाईक नसल्याने वैतागलेल्या चेहर्‍याने बसलेली आहे, आणि आता काही आख्या मासळ्या आपल्याला ‘ गडप ‘ करायला मिळणार या खुशीत असलेल्या त्या मांजराचा चेहरा. मग लक्षात आलं, की एका भागातलं हे चित्र नाही. दोन भाग करावेत- पहिल्या भागात गिर्‍हाईकांच्या वर्दळीमुळे आनंदलेली बाई आणि वैतागलेलं मांजर ; तर दुसर्‍या भागात गिर्‍हाईकं नसल्याने वैतागलेली बाई अन खुशीत आलेलं मांजर ! तर ते असो.

या कल्पनेसरशी अशा कल्पना असलेली व्यंगचित्रं आठवू लागलो. सेम्पेचं एक चित्र आठवलं . त्यात , रस्यावर झालेल्या कार्सच्या टकरीमुळे त्यांच्या मालकांचे भांडण चालू आहे. रस्त्याच्या शेजारच्या घरांतून माणसं आली आहेत. कुणी दारातून,कुणी खिडकीतून, कुणी गॅलरीतून ते भांडण पहात उभी आहेत. प्रत्येक ठिकाणी माणसं ही एका बाजूला-एकत्र येवून हा तंटा पहात आहेत. हा अपघात ज्या दुकानासमोर झाला आहे,ते आहे माशांच्या अक्वेरियमचं. … मोठ्ठ्या अशा त्या ऍक्वेरियमधले सगळे मासेसुध्दा एका कोपर्‍यात येवून पहात आहेत… भांडणाबद्द्ल सार्वत्रीक कुतुहल या चित्रातून सेम्पेने दाखविले आहे…

तर दुसरं दोन भागातलं चित्र पटकन आठवलं, त्याचा पहिला भाग वर दिला आहे. हॉटेल मध्ये गिर्‍हाईक येवून बसलं आहे. मेनू कार्ड वाचत आहे.त्याच्या मागेच भलं मोठं ऍक्वेरियम   ( याला ऍक्वेरियम म्हणायचं का ) आहे, बाजूला मासे पकडायची जाळी ठेवलेली-म्हणजे गिर्‍हाईकाने माशांची ऑर्डर दिली, कीत्याला ताजे मासे करून सर्व्ह केले जाणार… ऍक्वेरियम मधले मासे पहा – सगळे गोळा झाले आहेत. त्यांच्या चेहर्‍यावर ताण आलेला आहे.
( 2 )

आणि त्या गिर्‍हाईकाने ऑर्डर दिलीय ती steak ची !  ते ऎकताच पहा, मासळ्यांचा आनंद अगदी गगनात(पाण्यातच की ! ) मावेना झाला आहे ! त्यांच्या त्या उसळ्या, तो उल्हास मृत्यूच्या दाढेतून सुटल्याचा…

माणसाच्या असो, की प्राणीमात्रांच्या- क्षणभंगूर आयुष्यातले हे आनंदाचे क्षण मात्र असतात चीरतारुण्याचे .

‘रीडर्स डायजेस्ट’च्या Laughter is the best Medicine’
संग्रहातून घेतलेलं हे सुरेख व्यंगचित्र.

Please visit my other blog http://jaanibemanzil.wordpress.com

Synopsis on Carooning Art as Literature

https://lekhakachiavjaare.wordpress.com/2022/03/12/cartoons-a-literary-expression/

2010 in review

The stats helper monkeys at WordPress.com mulled over how this blog did in 2010, and here’s a high level summary of its overall blog health:

The Blog-Health-o-Meter™ reads Wow.

Crunchy numbers

A Boeing 747-400 passenger jet can hold 416 passengers. This blog was viewed about 3,800 times in 2010. That’s about 9 full 747s.

 

In 2010, there were 30 new posts, not bad for the first year! There were 78 pictures uploaded, taking up a total of 51mb. That’s about 2 pictures per week.

The busiest day of the year was April 5th with 134 views. The most popular post that day was हसण्याचा आकार. .

Where did they come from?

The top referring sites in 2010 were jaanibemanzil.wordpress.com, marathiblogs.net, mail.yahoo.com, mail.live.com, and disamajikahitari.wordpress.com.

Some visitors came searching, mostly for jaanibemanzil.wordpress.com, jaanibemanzil. wordpress.com, madhukar dharmapurikar, पक्षी, and बाई आणि.

Attractions in 2010

These are the posts and pages that got the most views in 2010.

1

हसण्याचा आकार. April 2010
10 comments

2

हेच ते ! May 2010
1 comment

3

हसण्याची चव. May 2010
6 comments

4

जय हो ! April 2010
4 comments

5

छंदाचे ध्वनी September 2010
8 comments